Toegankelijke content maken én houden

Jeroen Schalk is freelance webredacteur en UX-writer, vooral voor non-profit en (semi-)overheid. In z’n werk zijn toegankelijkheid, bruikbaarheid en begrijpelijkheid dus belangrijk. Hoe hij zorgt voor toegankelijke content en die toegankelijk houdt, vertelt hij hier.

Content toegankelijk maken

Als webredacteur wil je dat de content die je toevoegt op je site toegankelijk is. Er zijn een aantal dingen waar je dan in ieder geval aan moet denken:

• De juiste HTML om content op te maken. Hiermee maak je voor browsers, zoekmachines en hulpmiddelen zoals screenreaders duidelijk hoe een pagina is gestructureerd en wat er te vinden is. Wil je meer weten over betekenisvolle HTML? Lees dan dit artikel over goed gebruik van HTML in de kennisbank van DigiToegankelijk.
• Voldoende kleurcontrast als je informatie overdraagt. Dat geldt dus voor tekst én beeld, tenzij het decoratief beeld is. Een handig hulpmiddel om contrast te checken is de WebAIM Contrast Checker.
• Content aanbieden in het meest geschikte format. Zo is het meestal makkelijker én toegankelijker om content gewoon als webpagina in HTML aan te bieden in plaats van als pdf. Is het toch nodig om een pdf te maken? Bedenk dan goed wat er komt kijken bij het maken van toegankelijke pdf’s.
• Tekstuele alternatieven voor beeld en geluid. Dit is vooral belangrijk voor mensen met een visuele of auditieve beperking. Zorg dus voor alt-tekst bij afbeeldingen. Publiceer video’s met ondertiteling. En zorg voor een transcript bij audiobestanden.

Ook begrijpelijkheid en bruikbaarheid

Aan een technisch toegankelijke website heb je weinig als de inhoud niet duidelijk of behulpzaam is. Toegankelijkheid gaat daarom hand in hand met begrijpelijkheid en bruikbaarheid. Voor begrijpelijke en bruikbare content zijn allerlei richtlijnen, tips en hulpmiddelen die je kunt gebruiken.

Een uitgebreid overzicht daarvan vind je bijvoorbeeld in de Toolkit Taal. De toolkit bevat tips en richtlijnen voor het voorbereiden, maken én testen van (tekstuele) content. Ook is er een lijst met handige hulpmiddelen die je kunt gebruiken. Toolkit Taal is gemaakt voor en door de overheid, maar bruikbaar voor iedere (commerciële) organisatie.

Toegankelijkheid content checken

Als je toegankelijke content maakt, dan is het wel zo fijn als deze content toegankelijk blijft. Vanzelfsprekend? Zeker niet. Vaak denken we na publicatie niet meer na over content, maar dan sluipt ontoegankelijkheid erbij in: links werken niet meer, afbeeldingen worden onbedoeld in het CMS verwijderd, ingesloten (embedded) content wordt niet meer getoond, bepaalde kaders en andere opmaak werken niet meer door redesign en ga zo maar door.

Voor het behoud van toegankelijkheid heb je dus een beheer(s)plan nodig. Hoe groter je website is of hoe meer content je hebt, hoe belangrijker het is om dit plan te hebben. Zo'n plan kun je op allerlei manieren invullen. Belangrijk is dat je eerst weet hoe toegankelijk je content nú is.

Onderzoek!

Onderzoeken is dus de eerste stap. Met een toegankelijkheidsonderzoek krijg je een compleet beeld van de toegankelijkheid van je website of app. Je kunt ook specifiek een contentaudit laten uitvoeren als je weet dat de techniek van je site al toegankelijk is. Om de basis alvast op orde te hebben, kun je zelf al een check doen op veelvoorkomende toegankelijkheidsproblemen in je content. Let dan bijvoorbeeld hierop:

• Beschrijvende paginatitel, de belangrijkste kop (de zogenaamde ‘h1’) en tussenkoppen
• Beschrijvende linkteksten
• Alt-teksten voor afbeeldingen
• Opmaak van lijsten en tabellen
• Ondertiteling en audiodescriptie bij video, en transcriptie bij audiofragmenten
• Aantal (niet werkende) links
• Meta-informatie (voor zoekmachines, gebruik van categorieën, tags etc.)

Er zijn gratis en betaalde tools die allerlei handige overzichten voor je kunnen uitdraaien in Excel. Maar daarna komt het echte werk: content beoordelen en aanpassen. En dat is vooral mensenwerk. Logisch, want alleen door zelf te kijken, krijg je echt inzicht in hoe toegankelijk je content is.

Testen met gebruikers

Tools en spreadsheets kunnen je heel handige dingen laten zien. Maar het zijn echte gebruikers van vlees en bloed die je website of app gebruiken. Wil je weten of je content echt bruikbaar en begrijpelijk is voor je doelgroep? Ga dan testen. Bijvoorbeeld met iemand die zelf een screenreader gebruikt. Of met iemand die moeite heeft met de Nederlandse taal. Iedere gebruikerstest is leerzaam, dat beloof ik je.

Tip: in de Toolkit Taal vind je ook een handig stappenplan om zelf tekst te testen.

Rotzooi opruimen

Als je zelf je content naloopt, dan kom je ongetwijfeld content tegen die weg kan. En wat is er nou lekkerder dan oude meuk in de digitale vuilnisbak mikken? Niet alleen verkleint dit je digitale CO2-voetafdruk. Het zorgt er ook gewoon voor dat je minder pagina’s hoeft bij te houden.

Digitale rotzooi opruimen kan natuurlijk altijd. Maar voor meer resultaat loont het om ook collega’s of andere afdelingen in je organisatie aan te sporen tot opruimen. Bijvoorbeeld tijdens de jaarlijkse Digital Cleanup Day (eerstvolgende is 16 maart 2024).

Redirect instellen

Ga je pagina’s weggooien? En ga je bijvoorbeeld de inhoud van die pagina op een andere pagina onderbrengen? Beoordeel dan of er een redirect nodig is, zodat een oude pagina-url automatisch naar een gewenste pagina verwijst.

Je kunt hiervoor het beste een 301 redirect instellen, of dit laten doen door bijvoorbeeld een developer. Dit houdt de link, en dus content, letterlijk toegankelijk. Daarnaast is het zoekmachineoptimalisatie (SEO), want een 301 redirect maakt aan zoekmachines duidelijk dat content blijvend verhuisd is naar een andere pagina.

Content toegankelijk houden

Heb je alle content beoordeeld en waar nodig aangepast? Dan is het een kwestie van bijhouden. Dat betekent 2 dingen:

1. Ervoor zorgen dat nieuwe content standaard digitaal toegankelijk is. Met bewustwording, richtlijnen en standaarden.
2. Tussendoor checken of gepubliceerde content digitaal toegankelijk is. Door een periodieke content-check standaard in te plannen.

Voor wie doe je het?

Er wordt nog vaak gedacht dat digitale toegankelijkheid alleen ertoe doet voor een klein groepje mensen. Voor een antwoord hierop gebruik ik graag de woorden van toegankelijkheidsexpert Iacobien Riezebosch: “Digitale toegankelijkheid is niet bedoeld als extra service voor een kleine groep. Het is bedoeld om informatie en diensten bruikbaar te maken voor iedereen.” En daar voeg ik graag aan toe: ongeacht je digitale mogelijkheden en persoonlijke omstandigheden.

Om content digitaal toegankelijk te maken en te houden, is het belangrijk om te beseffen voor wie je het doet en hoe divers beperkingen kunnen zijn. Er bestaan namelijk niet alleen permanente beperkingen; er zijn ook tijdelijke en situationele beperkingen. Meer daarover lees je bijvoorbeeld in het artikel Understanding accessibility makes you a better [insert your name here]. En in het uit het Engels vertaalde artikel Een alfabet van toegankelijkheid.

Er zijn online enorm veel artikelen, podcasts, video’s en trainingen over digitale toegankelijkheid beschikbaar. Maak er gebruik van, deel het binnen je organisatie of netwerk. En zorg ervoor dat jijzelf en je collega’s op de hoogte zijn van toegankelijkheidseisen.

Richtlijnen en standaarden vastleggen

Leg ook richtlijnen en standaarden vast. Vooral voor developers en designers kan een design system bijvoorbeeld heel waardevol of zelfs onmisbaar zijn. Voor schrijvers, marketeers en communicatieadviseurs zijn een schrijfwijzer, redactionele afspraken en andere contentrichtlijnen enorm waardevol. Bekijk bijvoorbeeld eens de contentrichtlijnen in de Toolkit Taal.

Nog even over design systems: die helpen je organisatie om de toegankelijkheid van al je websites en apps te bewaken. Wil je meer weten over design systems en toegankelijkheid? Bekijk dan eens deze korte sessies over het hoe en waarom van design systems, georganiseerd door NL Design System.

Content bijhouden

Er zijn goede redenen om je content te onderhouden. Toegankelijkheid is er eentje van. Plan dus periodiek momenten om content na te lopen. Of geef je collega’s de ruimte om dit te doen. Er zijn allerlei plug-ins en tools waarmee je je content kunt scannen op mogelijke toegankelijkheidsproblemen en andere usability-issues. Zoals niet werkende links.

Nog even dit

Wil je je content toegankelijk maken en houden? Dan zijn dit mijn belangrijkste adviezen:

• Werk je met tekst, audio of beeld? Zoek waar mogelijk de samenwerking op met designers en developers. Zonder een goede technische en visuele basis voor je content kun je toegankelijkheid sowieso vergeten.
• Er zijn online veel kennisbanken, trainingen, artikelen en meer te vinden over digitale toegankelijkheid. Wil je voor jezelf of met je collega’s meer leren over dit onderwerp? Benut de bestaande kennis dan. Lees, luister, kijk of experimenteer. Leer op een manier die voor jou het meest prettig werkt.
• Ontoegankelijkheid kan er zomaar bij insluipen. Vergeet dus niet om gepubliceerde content ook tussendoor te beoordelen en bij te werken waar nodig. Gebruik tools, check handmatig en test met gebruikers. Kun je iets verwijderen? Doe dat dan. Het scheelt je onderhoudswerk en het houdt je website (of ander kanaal) opgeruimd.

Meer lezen over dit onderwerp? Bekijk dan alle blogs van Swink over digitale toegankelijkheid.